(70x105) Ölçülerinde Hazar İmparatorluğu Bayrağı Raşel Kumaş

Sabir Türkleri"nin ve Batı Göktürk boylarının devamı olan Hazarlar, Göktürk birliği döneminde Göktürklerin Batı kanadını oluşturmaktaydı.[35] Göktürklerin yıkılmasından sonra bağımsızlaşıp, Kuban Irmağı"yla Azak Denizi arasındaki araziye yerleşmişlerdir.[35] Bu bölgedeki diğer Türk kavimlerini içlerinde eritip[36] 7. yy ile 10. yy arasında Hazar Denizi ile Karadeniz"in kuzeyinde egemenlik kurmuşlardır.[37] X. yüzyıl İslam tarihçisi Mes"udî, İranlıların Hazar adını verdikleri kavime Türklerin Sabar (Sabir) dediklerini bildirmektedir.[38] Ayrıca bu bölge doğudan batıya doğru gelişen büyük göç hareketlerinin yolu üzerinde bulunduğundan; Hun, Ogur, Fin-Ugor ve Avarlardan kalan kütleler de burada hayatlarını devam ettirmişlerdir.[39] Hazarların Orta Asya"dan bu bölgeye gelmelerinin tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Hazarlar hakkında bilgi veren Gürcü kaynaklarına göre, Hazarlar bu bölgeye milattan önceki devirlerde gelmişlerdir.[40] Hazarların tarih sahnesine çıkışları kaynakların ifadesine göre, 2. yüzyılın sonlarına doğru olmuştur.[40] 198 yılında Barsiller"le beraber Ermenistan"a saldırmışlardır.3.yüzyılın başlarından 4.yüzyılın ortalarına kadar Ermenistan bölgesinde Bizans"a karşı Sasani Devleti"yle beraber savaşan Hazarlar,[18] 4. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Sasanilerin Ermenistan"ı ele geçirip komşularına karşı istilacı bir siyaset izleyince, Hazarlar bu defa Bizans"la anlaşarak, onlara karşı savaşmaya başlamışlardır.[36] 363 yılında Bizans imparatoru Julian"ın Ermenistan"da bulunan Sasanilere karşı yaptığı savaşa Hazarlar da katılarak Bizans"a yardım etmişlerdir. Bunun üzerine Sasaniler, Kafkasya"da bulunan kabilelerle anlaşarak onların Hazarlara saldırmalarını sağlamışlardır.[36]

Hazarlar, 5.yüzyılda, Attila"nın 434 yılında Hun imparatoru olması üzerine bir süre Hunlara tâbi olmak zorunda kalmışlardır.[41] Ancak Attila"nın ölümünden sonra dağılan Hun İmparatorluğu"ndan ayrılan Hazarlar, yeniden Sasani topraklarına saldırmaya başlamışlardır. Bu durum karşısında Sasani imparatoru, Bizans"tan yardım istemek zorunda kalmıştır.[42] Bundan sonra Hazarlar ile Sasaniler arasındaki savaşlar 558 yılından itibaren sürekli olarak devam etmiş ve Sasani hükümdârı Derbent ve Kafkasya"daki geçitlerde bir dizi kaleler inşa ettirmiştir.[42] 5. yüzyılda ortaya çıkan Avarlar da bir süre Hazarları hâkimiyetleri altına almışlardır. Sasani hükümdârı Anuşirvan, Hazarlara karşı Derbend (Bâb el-Ebvâb) kalesini yaptırmıştır. İyice kuvvetlenen Hazarları yenemeyeceğini anlayan Anuşirvan onlarla dost olma yoluna giderek, onlardan gelecek tehlikeleri önlemeye çalışmıştır.[43] Hazarlar, 626-627 yıllarına doğru Bizans imparatoru Herakleios"la anlaşmaya varıp kumandan Çorpan Tarhan önderliğinde, Aras Nehri"ne kadar bütün Kuzey Azerbaycan"ı ele geçirerek bazı Ermeni kitlelerini egemenliği altına almışlardır. 628 yılında kış mevsiminin başlaması yüzünden o yıl alınamayan Tiflis, ancak 629 yılında Hazar kumandanı Çorpan Tarhan"ın başarıyla yürüttüğü harekat neticesinde Hazar Yabgusu tarafından zapt edilmiştir. Böylece Sasaniler artık büyük bir devlet olmaktan çıkarılmış ve Hazar Hakanlığı, İran karşısında Bizans"ın en iyi müttefiki haline gelmiştir.[36] Bu sırada Hazarlar, henüz bağımsız bir devlet değillerdi. Fakat Göktürk Devleti"nin 582 yılında Batı ve Doğu Göktürk Devleti olarak ikiye ayrılmasından ve daha sonra da Batı Göktürk Devleti"nin yıkılmasından sonra kendi başlarına bağımsız bir hanlık olarak tarih sahnesine çıkmışlardır. Süratle siyasi ve askeri nüfuzlarını genişleten Hazarların tam bağımsız bir devlet haline gelmeleri ise 630 yılını bulmuştur.

Kaynak: tr.wikipedia.org